Σχολή Ομήρου

Μία από τις τοποθεσίες της Ιθάκης στις οποίες η αρχαιολογική σκαπάνη έχει αποκαλύψει ερείπια μυκηναϊκής εποχής  βρίσκεται ανάμεσα στην Εξωγή και τον Πλατρειθιά και έχει την ονομασία «Σχολή Ομήρου». Σύμφωνα μάλιστα με τους επικεφαλής της αρχαιολογικής έρευνας, υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι εκεί βρισκόταν το Οδυσσειακό Ανάκτορο. 

Η Σχολή Ομήρου, επίσης, μπορεί να αποτελέσει και σημείο εκκίνησης για κάποια άλλα μονοπάτια που μας οδηγούν σε όμορφες κρυμμένες γωνιές στη βόρεια άκρη του νησιού και τις οποίες θα δούμε σε επόμενες αναρτήσεις.

Στη "Σχολή Ομήρου" φτάνει κάποιος εύκολα και γρήγορα με τα πόδια, ξεκινώντας είτε από το Σταυρό είτε από τον Πλατρειθιά. Πρόκειται για έναν πολύ ενδιαφέροντα και εύκολο περίπατο, ακόμα και για μια οικογένεια με παιδιά. Εμείς στην ανάρτηση αυτή θα σας πούμε λίγα λόγια για το πώς μπορείτε να φτάσετε, καθώς και το τι μπορείτε να δείτε εκεί. 

Πριν όμως προχωρήσουμε σε περιγραφή της διαδρομής και της τοποθεσίας, θεωρούμε σκόπιμο να κάνουμε μία σύντομη ιστορική αναδρομή στις ανασκαφές που έχουν γίνει κατά καιρούς στην Ιθάκη με απώτερο σκοπό την εύρεση Μυκηναϊκού Ανακτόρου - του Οδυσσειακού - και την ταύτισή της με την Ομηρική Ιθάκη

Ιστορική αναδρομή 

Ο πρώτος αρχαιολόγος που επισκέφτηκε την Ιθάκη ήταν ο Βρετανός W.Gell το 1806. Στην πραγματικότητα δεν προέβη σε ανασκαφές, αλλά περιορίστηκε σε επιφανειακές καταγραφές οι οποίες τον οδήγησαν να διατυπώσει την άποψη ότι το Οδυσσειακό Άστυ - και κατ΄επέκταση το Ανάκτορο του Οδυσσέα - βρίσκεται στο λόφο του Αετού

Την ίδια εποχή με τον Gell επισκέφτηκε την Ιθάκη ο Βρετανός αρχαιοδίφης και στρατιωτικός W.Leak, ο οποίος θεωρείται από τους πρωτοπόρους της επιστημονικής αρχαιολογικής τοπογραφίας και ο πρώτος που έκανε επιστημονικές ανασκαφές στο έδαφος της Ιθάκης. Στο βιβλίο του "Travels in Northern Greece" που εκδόθηκε το 1835 διατυπώνει την άποψη ότι το Οδυσσειακό Άστυ βρίσκεται στην τοποθεσία Πόλη της βόρειας Ιθάκης που βρίσκεται κοντά στο σημερινό χωριό Σταυρός.

Το 1868 ήρθε η σειρά του περίφημου Γερμανού αρχαιολόγου Ερρίκου Σλήμαν να διενεργήσει ανασκαφές στην Ιθάκη με τις οποίες ήρθαν στο φως αρχαία ευρήματα, αλλά όχι το Ανάκτορο του Οδυσσέα που προσδοκούσε. Το 1870 διενήργησε ανασκαφές στην Τροία και το 1876 στις Μυκήνες, πραγματοποιώντας μία από τις μεγαλύτερες ανασκαφικές επιτυχίες στον ελλαδικό χώρο. Το 1878 επανήλθε στην Ιθάκη για μια νέα προσπάθεια, η οποία όμως δεν κατέληξε σε επιτυχία. Γνώμη του Σλήμαν, πάντως, ήταν ότι το Οδυσσειακό  Άστυ βρίσκεται στον Αετό.

Το 1932, ο καθηγητής Αρχαιολογίας Ν. Κυπαρίσσης προχώρησε σε νέες ανασκαφές, στην αρχή στη Νότια Ιθάκη, οι  οποίες έφεραν στο φως τη λεγόμενη "τυκτή κρήνη" και το Σπήλαιο των Νυμφών. Στη συνέχεια, έστρεψε το ενδιαφέρον του στη Βόρεια Ιθάκη και συγκεκριμένα στη Σχολή Ομήρου, όπου και ανακάλυψε μυκηναϊκή ακρόπολη. Από τότε, όλες οι αρχαιολογικές προσπάθειες για την ανεύρεση του Οδυσσειακού Άστεως στρέφονται στη Βόρεια Ιθάκη.

Τη δεκαετία του 1930, η αγγλική αρχαιολογική σχολή με επικεφαλής τους W.Heurtley και S.Benton πραγματοποίησε ανασκαφές στο Λόφο των Πηλικάτων και στη σπηλιά του Λοΐζου στον όρμο της Πόλης, και οι δύο κοντά στο σημερινό χωριό Σταυρός της Βόρειας Ιθάκης.  Ο Heurtley ανακάλυψε στα Πηλικάτα προϊστορικό τείχος, καθώς και ευρήματα της πρώιμης μυκηναϊκής εποχής και υποστήριξε την ύπαρξη πρωτοελλαδικού οικισμού. Στη συνέχεια, μαζί με τη S.Benton,  πραγματοποίησε ανασκαφές στο λατρευτικό άντρο της σπηλιάς Λοΐζου, όπου ανακαλύφθηκαν ευρήματα του 9ου π.Χ αιώνα τα οποία αποδείκνυαν τη λατρεία της Αθηνάς, της Αρτέμιδας και της Ήρας. Τα πιο σημαντικά ευρήματα, όμως, ήταν 12 χάλκινοι τριποδικοί λέβητες, οι οποίοι ταυτίστηκαν με τους λέβητες των Φαιάκων που αναφέρονται στην Οδύσσεια.

Το 1994, οι καθηγητές αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Α.Παπαδόπουλος και Λ.Παπαδοπούλου-Κοντορλή ξεκινούν αρχαιολογικές έρευνες στη Σχολή Ομήρου και στο λόφο των Πηλικάτων. Ηδη από παλαιότερες έρευνες στη Σχολή Ομήρου είχαν βρεθεί τρία μεγάλα κτίσματα, ένα της ελληνιστικής περιόδου και άλλα δύο νεώτερα, περικυκλωμένα από κυκλώπειο τείχος. Οι ανασκαφές των καθηγητών αποκάλυψαν - στο κάτω μέρος του αρχαιολογικού χώρου -  μεγάλο ορθογώνιο μεγαρόσχημο κτίριο του 17ου αιώνα πΧ. Το κτίριο αυτό, διαστάσεων 21,5 επί 12 μέτρα και άξονα Β - Ν, επικοινωνούσε με τα κτίρια του άνω διαζώματος με δύο λίθινα κλιμακοστάσια, κτιστά και λαξευμένα στο βράχο και πιθανώς με δύο ακόμη ξύλινα μη διασωθέντα. Βασικό εύρημα αυτών των ανασκαφών που ενισχύει την ταύτιση των ευρημάτων με το Οδυσσειακό ανάκτορο, είναι μια υπόγεια μυκηναϊκή κρήνη στο ανατολικό τμήμα του λόφου

Σημείωση: Τα στοιχεία αυτής της ιστορικής αναδρομής των ανασκαφών προέρχονται από τη διπλωματική εργασία των φοιτητών Ε.Παπαγεωργίου και Α. Κάππα ¨Ιθάκη: ένα μονοπάτι στο χθες και στο σήμερα" η οποία βρίσκεται αναρτημένη στο Διαδίκτυο εδώ

Διαδρομή:

Από το Σταυρό ακολουθούμε τον ασφαλτόδρομο για τον Πλατρειθιά. Στη στροφή αριστερά για Εξωγή, τον επονομαζόμενο «Μπούζο», στρίβουμε αριστερά. Στην πρώτη φουρκέτα ξεκινά ο χωματόδρομος που οδηγεί στη Σχολή Ομήρου. Εκεί υπάρχει και σχετική πινακίδα. Απλά ακολουθούμε το δρόμο και φτάνουμε μετά από λίγα λεπτά. Η συνολική απόσταση από την πλατεία του Σταυρού είναι περίπου 2 χιλιόμετρα, αλλά αν ξεκινήσουμε το περπάτημα από το "Μπούζο" είναι ακριβώς το μισό.

Από τον Πλατρειθιά, εκτός από τον ασφάλτινο δρόμο προς το Σταυρό που οδηγεί στο Μπούζο, έχουμε τη δυνατότητα να ακολουθήσουμε και το μονοπάτι που ξεκινά από το «Γεφύρι». Το σύντομο, αλλά ανηφορικό, μονοπάτι θα μας οδηγήσει στο εκκλησάκι της Παναγίας της Μελάνυθρου. Εκεί θα συναντήσουμε το χωματόδρομο που θα μας οδηγήσει στη «Σχολή». Συνολική απόσταση από το Γεφύρι περίπου 550μ. 

Περισσότερα γι’αυτό το μονοπάτι που τελικά οδηγεί στην Εξωγή θα πούμε σε επόμενη ανάρτηση. Στο τέλος της ανάρτησης υπάρχει link με τη διαδρομή και τα σημεία για το Google Earth.

Φτάνοντας στην περιοχή της ανασκαφής έχουμε αμέσως τη σαφή άποψη ενός σχηματισμού ανθρώπινων κτισμάτων που παραπέμπουν σε ακρόπολη Μυκηναϊκής εποχής. Βλέπουμε χαρακτηριστικά Κυκλώπειες πέτρες σε συνδυασμό με εκμετάλλευση του φυσικού πετρώματος το οποίο είναι λαξευμένο για να δημιουργεί από τοίχους μέχρι και σκαλοπάτια, πηγάδια και αγωγούς όμβριων υδάτων. Ο χώρος είναι επισκέψιμος αλλά η ανασκαφή βρίσκεται σε σχετική εγκατάλειψη και απαιτείται μεγάλη προσοχή για αποφυγή παραπατήματος μια και ένα ξύλινο η τσίγγινο κάλυμμα μπορεί να κρύβει παγίδες.

Αφήνουμε τις φωτογραφίες με τις αντίστοιχες επεξηγήσεις να μας ξεναγήσουν στο χώρο (και στο χρόνο).

Η είσοδος της μυκηναϊκής κρήνης

Το πρώτο αξιοθέατο που συναντάμε στο χώρο είναι μια υπόγεια κρήνη μυκηναϊκής τεχνοτροπίας που χρησίμευε στη συλλογή νερού. Είναι μία κατασκευή μεγάλης ακρίβειας κατασκευασμένη με κυκλώπειους λίθους και μοιάζει με αντίστοιχες κρήνες των ακροπόλεων Mυκηνών και Tίρυνθας. 

Xρονολογήθηκε από τον ειδικό επιστήμονα για τα αρχαία υδραυλικά έργα Jost Knauss, καθηγητή του Tεχνικού Πανεπιστημίου του Mονάχου, στη μυκηναϊκή εποχή (1300-1200 π.X.) και, όπως οι υπόγειες κρήνες των Mυκηνών και Tίρυνθας, χρησίμευε για την ύδρευση των ενοίκων της ακρόπολης σε περίοδο πολιορκίας και εχθρικών επιδρομών ( Πηγή : εδώ )

Μπαίνουμε με πολλή προσοχή στο εσωτερικό

Σε δωμάτιο του δεύτερου επιπέδου ανακαλύφθηκε εργαστήρι μεταλλουργίας που χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή εργαλείων και όπλων από χαλκό. Στη φωτογραφία βλέπουμε λαξευμένο κοίλωμα μέσα στο βράχο που χρησίμευε ως καλούπι για τη χύτευση χαλκού 

Αρχείο kml: https://dl.dropboxusercontent.com/u/77759673/School%20of%20Homer.kml