Η κατάρα του Σολαίρη (3)

Το Βαθύ της Ιθάκης, Le port Vathy, Dans l'ile d'Ithaque, Χρονολογία έκδοσης 1867

Διαβάζουμε το βιβλίο του Πέτρου Βλάχου “Ο τέκτονας Τζιοβάνι Σολαίρ στην Ιθάκη του 1837”. Στη σημερινή ανάρτηση ο Τζιοβάνι Σολαίρ φτάνει στην Ιθάκη το 1831 και ιδρύει τη Μασονική Στοά. Μαθαίνουμε για τους κανόνες και τη σύνθεση της Στοάς αλλά και για τη στάση του ντόπιου πληθυσμού και, ιδιαίτερα, της Εκκλησίας 

1831 … O Τζιοβάνι Σολαίρ καταφτάνει στην Ιθάκη. Όπως σε όλα τα Επτάνησα, η Ιθάκη ακολουθούσε μια διαφορετική πορεία από τον υπόλοιπο τουρκοκρατούμενο ελληνικό κόσμο, ακολουθώντας τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Αρχικά η έλευση των Γάλλων – μετά την Ενετική κατοχή αιώνων – έφερε τα νεωτεριστικά ρεύματα που γεννούσαν οι κοινωνικές ανακατατάξεις που προκάλεσε η γαλλική επανάσταση. Στη συνέχεια, η Αγγλική κατοχή θεμελίωσε ένα αυταρχικό μεν κράτος, παράλληλα όμως δημιούργησε θεσμούς και κανόνες διαμορφώνοντας ένα σύγχρονο κράτος με ευρωπαϊκό προσανατολισμό

Εκείνη την περίοδο δημιουργείται η Ιόνιος Ακαδημία, η πρώτη ελληνική σχολή πανεπιστημιακού επιπέδου, και δημιουργείται ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την άνθηση των γραμμάτων και των τεχνών.

Την ίδια περίοδο, στη Δυτική Ευρώπη, αναπτύσσεται ο ελευθεροτεκτονισμός που απηχεί τις ιδεολογικές ανησυχίες της ανερχόμενης αστικής τάξης και συσπειρώνει την οικονομική και πνευματική ελίτ της τάξης αυτής. Είναι λοιπόν φυσικό επακόλουθο η εμφάνιση του τεκτονισμού στα Ιόνια νησιά, πριν από οποιοδήποτε άλλο μέρος στον ελλαδικό χώρο.

Ήδη, από το 1740, επί Ενετικής κατοχής, αναφέρεται η στοά “Benefienza” (Αγαθοεργία) που ήταν  Ιταλόφωνη και αποτελούσε παρακλάδι της Στοάς Της Βερόνας. Το 1782 στη Ζάκυνθο, αναφέρεται ο τεκτονικός τύπος Μισραήμ, ένα τεκτονικό τάγμα που βασίζεται στην Ερμητική διδασκαλία, μια διδασκαλία που σχετίζεται με τον μυθολογικό Ερμή τον Τριμέγιστο, μια θεότητας που αποτελούσε συγχώνευση του ελληνικού Ερμή με τη σεληνιακή αιγυπτιακή θεότητα Θωθ.

Το 1800, πάλι στην Κέρκυρα, ιδρύεται και η Γαλλόφωνη Στοά “Philogeneia”, η οποία το 1809 μετονομάζεται σε “Saint Napoleone”. To 1810 στη Λευκάδα ιδρύεται από τη Μεγάλη Ανατολή της Γαλλίας η Στοά «’Ενωση», στην οποία λίγο αργότερα μυείται ο Εμμανουήλ Ξάνθος.

Το 1815 αναφέρονται στην Κέρκυρα δύο ακόμη Στοές, η «Ειρήνη» και ο «Πυθαγόρας». Το 1823 συντάσσεται στην Κέρκυρα ένας κανονισμός, με σκοπό την ίδρυση Στοών σε όλα τα Επτάνησα, σε ένα σχέδιο που ονομάζεται «Μεγάλη Ανατολή της Ελλάδας»

Στην Ιθάκη είχε ήδη επιχειρηθεί χωρίς επιτυχία, η ίδρυση Στοάς μεταξύ του 1818 και του 1820 από τον Κερκυραίο τέκτονα Γεώργιο Κυπριώτη. Η δεύτερη – και επιτυχημένη αυτή τη φορά – προσπάθεια θα γίνει το 1831 από τον Τζιοβάνι Σολαίρ. Ο Σολαίρ, όταν φτάνει στην Ιθάκη, έχει ήδη περάσει από πολλές Στοές των Επτανήσων. Ένα πιστοποιητικό του 1812 τον αναφέρει στη Στοά της Ζακύνθου με τον 25^ο βαθμό στην τεκτονική ιεραρχία. Όταν ο Σολαίρ φτάνει στην Ιθάκη, κατέχει πλέον τον τελικό βαθμό (33^ο) του Ύπατου του Αληθινού Μυστικού

Η ίδρυση της Στοάς της Ιθάκης

Δύο μόλις μήνες μετά την άφιξη του Σολαίρ στην Ιθάκη, τον Ιούλιο του 1831, γίνεται η πρώτη συνάθροιση στην οποία, εκτός του Σολαίρ, συμμετέχουν άλλα τρία άτομα: Ο Βιττώριος Ζαβός, ο Ευστάθιος Δρακούλης και ο Νικολό Μανιάκης.

Ο Ζαβός ήταν μέλος της ισχυρής οικογένειας των Ζαβαίων, με έντονη και μακρόχρονη πορεία στον τεκτονισμό. Ο Ε. Δρακούλης ήταν και αυτός μέλος εξέχουσας οικογένειας της Ιθάκης. Διετέλεσε έπαρχος Ιθάκης, βουλευτής και ήταν πατέρας του πρόδρομου του Ελληνικού Σοσιαλισμού, Πλάτωνα Δρακούλη

Από τον Βιττώρο Ζαβό πληροφορούμαστε πως : « ανοίξαμε ένα δωμάτιο για συνομιλίες και δεχτήκαμε για αδελφούς και εταίρους τους Τζιοβάννι Τριανταφυλλίδη και Αντώνιο Πεταλά-Σταθάτο. Από τότε ο αριθμός ήταν επαρκής και εμείς στραφήκαμε στους Κορφούς μέσω του κ. Σολαίρ προκειμένου να μας επιτραπεί να ιδρύσουμε Λόντζια και να μας δοθεί η σχετική άδεια από τον Ευγενή Γενικό Συνήγορο κ. Κυπριώτη, όταν ήρθε εδώ για την υπόθεση του γραμματέα της Reggenza, Τζιάκομο Ροδοθεάτου»

Τελικά, η άδεια από την Κέρκυρα ήρθε και ο Σολαίρ γίνεται ο ιδρυτής της πρώτης Μασονικής Στοάς της Ιθάκης και τέταρτης στη σειρά υπό την αιγίδα της «Μεγάλης Ανατολής της Ελλάδος»

Η έναρξη της Στοάς τοποθετείται το Νοέμβριο του 1833. Πρόκειται για την «Ανατολή της Ιθάκης» και θα ονομάζεται «Σχολή του Πλάτωνα». Είναι Ιταλόφωνη και για σύμβολο επιλέχθηκε το πλάγιο παραλληλόγραμμο με τελεία στο κέντρο του

Ο Τζιοβάνι Σολαίρ γίνεται ο πρώτος της Διδάσκαλος που αναλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες που απαιτούνται για τη στέγαση, τον εξοπλισμό και τη λειτουργία της Στοάς.

Αρχικά οι συναντήσεις γίνονται στη σοφίτα του σπιτιού του Σολαίρ, ο οποίος φροντίζει για την αγορά των υλικών που χρειάζονται για τη διαμόρφωση του χώρου σε μια μορφή «ναού»: Χαρτιά για την αναπαράσταση του ήλιου, του φεγγαριού και των αστεριών, ενός επίπλου που θα παίζει το ρόλο θρόνου, δύο άγκυρες που θα τον πλαισιώνουν, λυχνάρια, κεριά. Επίσης, κιβώτιο στο οποίο θα συγκεντρώνονται οι χρηματικές συνδρομές των μελών, μια υποχρέωση ιερή για τα μέλη της Στοάς. Μόνο αν τα μέλη πλήρωναν την υποχρεωτική συνδρομή τους, θα είχαν το δικαίωμα να τύχουν ανταπόδοσης σε περίπτωση που θα βρίσκονταν σε ανάγκη στο πλαίσιο της θεμελιώδους για τους τέκτονες Αρχής της Αλληλοβοήθειας

Τα μέλη που γίνονταν δεκτά στη Στοά έπρεπε να φέρουν κονδυλοφόρο, μελανοδοχείο, χαρτί και τα κατάλληλα βιβλία. Έπρεπε να παρακολουθούν τις διδαχές του Διδασκάλου χωρίς να τον διακόπτουν, ενώ για την αναχώρησή τους από τη Σχολή χρειαζόταν η άδειά του

Απαγορεύονταν, εντός και εκτός της Στοάς, οι καβγάδες, τα τυχερά παιχνίδια, οι προσβολές και η απόδοση παρατσουκλιών. Για τους παραβάτες των παραπάνω κανόνων προβλέπονταν διάφορες ποινές, όπως ο αποκλεισμός τους από τη δεύτερη βαθμίδα της ιεραρχίας μέχρι και η αποβολή τους από την Αδελφότητα.

Τα περισσότερα μέλη της Στοάς ήταν ξένοι, άνθρωποι της Αγγλικής Φρουράς και της Εκτελεστικής και Δικαστικής Εξουσίας. Σιγά-σιγά, όμως, αυξάνονταν οι ντόπιοι, που ήταν κυρίως μεγαλοκτηματίες, εισοδηματίες ή δάσκαλοι. Για τους ευκατάστατους κατοίκους που είχαν φιλοδοξίες κοινωνικής και οικονομικής ανέλιξης, η ένταξή τους στη Στοά αποτελούσε μοναδική ευκαιρία, καθώς θα βρίσκονταν σε στενή συναναστροφή με την ελίτ της τοπικής κοινωνίας που είχε ζήσει και σπουδάσει στην αναπτυγμένη Δύση 

Αντίθετα, στον υπόλοιπο λαό - που στη μεγάλη του πλειοψηφία ήταν αγρότες, ψαράδες, ναυτικοί και μικροέμποροι - αυτή η επιλεκτική σχέση των επιφανών προσώπων των τοπικών κοινωνιών με τους ξένους κατακτητές, προκαλούσε φόβο, καχυποψία και αρνητισμό. Στα παραπάνω προστίθεται και η εχθρική στάση της Εκκλησίας, η οποία διαδίδει παντού πως οι Μασόνοι είναι αντίχριστοι και άθεοι

Οι φήμες εξαπλώνονται και προκαλούν τριγμούς στην τοπική κοινωνία. Πολλές οικογένειες μάλιστα σκέφτονται για το αν πρέπει να στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο που είχε μασόνους δάσκαλους. Οι αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας προκαλούν προβληματισμό στο εσωτερικό της Στοάς και αποφασίζεται έτσι η προσωρινή αναστολή της δραστηριότητάς της. Η Στοά της Ιθάκης παραμένει κλειστή από το Φεβρουάριο έως τον Ιούνιο του 1835. Η επανέναρξη της λειτουργίας της συνοδεύεται από διάφορες μεταστεγάσεις και από έντονες αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό της. Ο Σολαίρ θέτει θέμα περιορισμού των ντόπιων κατοίκων του νησιού στη Στοά και ζητά από τη χωροφυλακή να συνοδεύει τους μασόνους κατά την προσέλευση αλλά και την αποχώρησή τους. Όλα αυτά μεγαλώνουν συνεχώς το χάσμα μεταξύ του Σολαίρ και του απλού λαού και διογκώνουν τα αντιτεκτονικά συνθήματα της πλειοψηφίας του ντόπιου πληθυσμού

Η Στοά ξανακλείνει το Μάρτιο του 1836 προκειμένου να ηρεμήσουν τα πνεύματα. Το καλοκαίρι του ίδιου έτους, όμως, κατά τη διάρκεια μιας Ορθόδοξης λειτουργίας την οποία παρακολουθούσε και ο Σολαίρ, ο ιερέας κατηγορεί το Σολαίρ πως συμπεριφέρθηκε με ασέβεια στο Ευαγγέλιο ανοίγοντάς το βίαια σαν να ήθελε να το σχίσει. Οι φήμες απλώνονται ταχύτατα σε όλο το νησί και διογκώνονται. Πολλοί πλέον πιστεύουν ότι ο Σολαίρ το άνοιξε για να φτύσει στο εσωτερικό του. Οι Ιθακήσιοι, πιστοί στη συντριπτική τους πλειοψηφία στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία που αντιμάχονταν τη Δύση και ό,τι πνευματικό προέρχονταν από αυτήν, δεν ήταν δύσκολο να υιοθετήσουν την άποψη του ιερέα τους και να σταθούν σχεδόν σύσσωμοι απέναντι στο Σολαίρ και κατ’ επέκταση και στη Μασονική Στοά

Δεν υπάρχει πιο εύκολα υποκινούμενο μίσος από αυτό που προέρχεται από τις θρησκείες. Αυτή η μέρα του καλοκαιριού του 1836 θα ήταν και η αρχή του τέλους για το Σολαίρ

Συνεχίζεται …